Pensioenverdeling na echtscheiding

Als u en uw partner besluiten jullie huwelijk te beëindigen door middel van een echtscheiding, zullen er een groot aantal zaken geregeld en verdeeld moeten worden. Veel zaken heeft de directe belangstelling omdat het nu eenmaal wenselijk is dat die snel in kannen en kruiken zijn. Denk aan een zorgregeling voor de kinderen en/of de verdeling van het huis. De verdeling van de pensioenrechten wordt daardoor vaak over het hoofd gezien. Dat is zonde, want van een goede pensioenverdeling kunnen u en uw ex-partner (later) veel profijt hebben.

Het pensioen dat u bij uw werkgever opbouwt, valt vaak uiteen in een ouderdomspensioen en een nabestaandenpensioen. Het ouderdomspensioen krijgt u nadat u ‘met pensioen’ gaat. Het nabestaandenpensioen wordt aan de partner uitgekeerd op het moment dat u bent komen te overlijden. De hoogte van het nabestaandenpensioen is meestal gekoppeld aan het ouderdomspensioen.

Hoe zit de pensioenverdeling na echtscheiding in elkaar en wat is de juridische achtergrond daarvan?
Sinds 1 januari 1995 geldt de Wet Verevening Pensioenrechten bij Scheiding (WVPS). Vóór invoering van die wet is een drietal perioden te onderscheiden. De eerste periode loopt tot oktober 1959, in die periode vielen pensioenrechten in de huwelijksboedel en diende zij in overeenstemming met de regels van het huwelijksvermogensrecht te worden verdeeld. Op 7 oktober 1959 heeft de Hoge Raad een uitspraak gedaan, waarin hij oordeelde dat pensioenrechten moesten worden aangemerkt als verknochte rechten ter verzorging van de pensioengerechtigde en diens gezin. Na echtscheiding maakt de ex-partner geen deel meer uit van het gezin van de pensioengerechtigde. De Hoge Raad stelt dat er daarom geen aanleiding is om het pensioen te verdelen.[1] In 1981 komt de Hoge Raad terug op dat arrest.[2] De waarde van de pensioenrechten behoren tot de huwelijksgemeenschap en in geval van echtscheiding wordt de waarde verrekend. De redelijkheid en billijkheid bepalen de wijze en de mate waarin wordt verrekend. In het arrest worden daarnaast mogelijkheden gegeven tot verrekening. De meest voorkomende mogelijkheid is verrekening door middel van toekenning van een voorwaardelijke uitkering ten laste van de pensioengerechtigde, gebonden aan het leven van beide echtgenoten en opeisbaar naar mate de pensioentermijnen opeisbaar worden, uitgedrukt in een percentage daarvan. In mei 1995 is de wet Verevening Pensioenrechten bij Scheiding in werking getreden (WVPS). De pensioenrechten worden daarbij, in tegenstelling tot de eerdere uitspraken van de Hoge Raad, los gezien van de huwelijksgemeenschap. De verrekening van de pensioenrechten heeft daarnaast slechts betrekking op het ouderdomspensioen dat tijdens het huwelijk is opgebouwd en verrekening geschiedt door een deling van dat pensioen, zodat de verkrijger een zelfstandig recht op uitbetaling jegens het pensioenfonds verkrijgt. Dit noemt men de ‘standaardverdeling’. Het resultaat dat bereikt werd door de waarde van het ouderdomspensioen (en nabestaandenpensioen) tot de gemeenschap te rekenen, kan slechts nog worden bereikt door middel van een daartoe gesloten overeenkomst.

Maar hoe werkt het in de praktijk? We nemen als voorbeeld Daan en Sanne. Daan werkt als manager bij een grote bank en bouwt al vanaf zijn eerste werkdag pensioen op. Sanne werkt als juriste bij een advocatenkantoor en bouwt geen pensioen op. Sanne heeft nog niet echt over later nagedacht en heeft zelfstandig dus nog niets aan de kant gezet voor haar pensioen.

De standaardverdeling
Volgens de standaardverdeling heeft Sanne recht op de helft van het door Daan tijdens het huwelijk opgebouwde ouderdomspensioen. Het nabestaandenpensioen wordt niet meegerekend. De duur van de uitkering van het ouderdomspensioen is afhankelijk van het leven van Daan: komt Daan te overlijden, dan ontvangt Sanne geen ouderdomspensioen meer. In dat geval heeft Sanne nog wel recht op haar nabestaandenpensioen.

Bij het pensioenfonds wordt er een melding gemaakt van de echtscheiding die tussen partijen is uitgesproken en de manier van verdeling die partijen daarbij zijn overeengekomen. Zijn partijen een andere verdeling dan de standaardverdeling overeengekomen, dan dient er een kopie van die overeenkomst meegestuurd te worden (gebruikelijk is dit het echtscheidingsconvenant). Na het verwerken van die melding zal het pensioenfonds rechtstreeks aan Daan dan wel aan Sanne uitbetalen.

Conversie
Conversie betekent letterlijk ‘omzetting’. Het is een bijzondere manier om de tijdens het huwelijk opgebouwde pensioenrechten te verdelen. Door de conversie wordt de helft van het ouderdomspensioen definitief omgezet naar een eigen, zelfstandig ouderdomspensioen van Sanne dat geheel losstaat van de pensioenregeling van Daan. Ieder krijgt een eigen polis. Indien men (ver) voorafgaan aan de pensioendatum besluit te gaan scheiden, kiest men vaker voor conversie. Bij conversie is degene die het pensioen ten dele krijgt, namelijk niet afhankelijk van het leven van degenen die tijdens het huwelijk pensioen heeft opgebouwd. Komt de persoon die pensioen heeft opgebouwd vóór de pensioendatum te overlijden, dan heeft de ander nog steeds recht op zijn/haar deel (overeenkomstig de polis). Let wel, ook hier wordt het nabestaandenpensioen niet meegerekend bij de verdeling. In tegenstelling tot de standaardverdeling komt het nabestaandenpensioen echter in zijn geheel te vervallen. Beide ex-partners hebben immers een eigen polis gekregen, met een eigen aanspraak zoals die in die polis is vastgelegd.

Indien conversie wenselijk is, dient dit te worden afgestemd met het pensioenfonds. Er dient een actuariële berekening gemaakt te worden en het pensioenfonds zal aan de hand van die berekening al dan niet instemmen met de conversie.[3] Op het moment dat het pensioenfonds heeft ingestemd, wordt er voor beide ex-partners een eigen polis opgemaakt.

Verrekening  van het volledige pensioen
Het is ook mogelijk om alle pensioenaanspraken van beide partners in de verdeling mee te nemen. Het nabestaanden pensioen wordt daarbij intact gelaten en op die manier meegenomen in de verdeling. De pensioenaanspraken worden zo verdeeld dat Sanne een klein gedeelte van het ouderdomspensioen ontvangt en het (volledige) nabestaandenpensioen.

Een andere verdeling, naar eigen inzicht
Het is uiteraard ook mogelijk om, naar eigen inzicht, een andere verdeling overeen te komen. Al zijn andere verdelingen dan die hierboven zijn vermeld, niet erg gebruikelijk. Ook hier ligt het natuurlijk aan de situatie, waarin u en uw ex-partner zich bevinden, in hoeverre een andere verdeling wenselijk is.

Indien u over dit onderwerp meer informatie wenst, nodigen wij u graag uit contact met ons op te nemen.

[1] HR 7 oktober 1959, BNB 1959/355

[2] HR 27 november 1981, NJ 1982,503 (Boon/Van Loon)

[3] Actuariële berekening: Een actuariële berekening is een berekening waarbij rekening wordt gehouden met de te verwachten levenskans en de rentestand.